مرکز آموزشی درمانی کوثر

آشنايي بابيماري  وبای التور

وبا يك بيماري اسهالي واگيردار است كه توسط ميكروبي به نام ويبريوكلرا ايجاد مي‌شود.

از كل موارد ابتلا 80% بدون علامت و 15% بصورت اسهال معمولي مي‌باشد؛ و فقط در 5% موارد، بيمار دچار اسهال حاد آبكي مي‌شود كه خطر كم آبي شديد را به همراه دارد.

بنابراين مبتلايان به هرگونه اسهال شديد بايد بلافاصله به يكي از مراكز بهداشتي درماني يا بيمارستان مراجعه نمايند . امكانات نمونه برداري رايگان جهت بيماري وبا در تمامي مراكز و پايگاههاي سلامت جامعه، خانه هاي بهداشت  و بيمارستانها امكان پذير است .

علائم:

از زمان ورود عامل بيماري‌زا به بدن تا بروز نشانه‌ها به طور متوسط 2 تا 3 روز طول مي‌كشد  كه به طور ناگهاني با مدفوع روان و آبكي و استفراغ گاه به گاه بروز مي‌كند.

مهمترين علائم بيماري به اين شرح مي‌باشد:

1-  احساس پري و غرغر شكم و به دنبال آن اسهال آبكي شديد با دفعات اجابت مزاج مكرر

2-  نداشتن دل درد و دل پيچه

3-  استفراغ بدون حالت تهوع قبلي

4- نداشتن تب و يا تب خفيف در كودكان

5- دفع مدفوع با ظاهر مايع شفاف آغشته به ماده لزج سفيد رنگ با حالت آب برنجي و معمولاً بدون بو

6- عدم وجود خون در مدفوع.

7- گرفتگي ماهيچه‌ها بخصوص پشت ساق پا.

8- عطش فراوان.

راه‌هاي انتقال:                 

منبع اصلي اين بيماري، آب و مواد غذايي آلوده

به ميكروب وبا است و از روش‌هاي زير منتقل مي‌شود:

الف) تماس غيرمستقيم:

1- آشاميدن آب آلوده:

از آنجايي كه ميكروب وبا مي‌تواند در آب زنده بماند آشاميدن آب آلوده موجب انتقال بيماري مي‌شود (معمولاً اين آلودگي، ثانويه بوده و از طريق دفع غيربهداشتي فاضلاب و نشت آن به منابع آب آشاميدني صورت مي‌گيرد.)

2-  مصرف سبزي و ميوه شسته نشده و يا شستشوي آن با آب آلوده.

3-  استفاده از آب آلوده در تهيه غذاهاي خام يا نيم پز . غذاهاي پخته هم ممكن است پس از تهيه بوسيله دست و يا مگس آلوده شوند.

4-  استحمام يا شنا در آب آلوده.

5- آلودگي يخ در مسير توليد و توزيع.

6- تغذيه كودكان و نوزادان با بطري (آلوده) بجاي شير مادر.

 ب) تماس مستقيم:

آلودگي مي‌تواند از طريق دست آلوده، تماس با مدفوع و استفراغ بيماران و يا لوازم آلوده بيمار منتقل شود.

 تشخيص:

تشخيص قطعي اين بيماري از طريق انجام آزمايش مدفوع در بيماراني كه مشكوك به وبا هستند صورت مي‌گيرد. لذا در صورت وجود علائم قبل از مصرف هرگونه آنتي‌بيوتيك به پزشك مراجعه نماييد.

 درمان:

مهمترين خطري كه بيماران مبتلا به وبا را تهديد مي‌كند كم‌آبي‌هاي شديد است كه در صورت عدم درمان با كاهش آب و پتاسيم همراه بوده و به مرگ بيمار  منجر مي‌شود. لذا جهت پيشگيري از اين عارضه در صورت ابتلا به اسهال به ترتيب ذيل عمل كنيد:

-  مراجعه سريع به يكي از مراكز بهداشتي درماني يا بيمارستان.

-  مصرف مايعات به مقدار فراوان (بهترين مايع محلول «او آر اس» ORS است و در صورت در دسترس نبودن مصرف دوغ و آب ميوه‌هاي طبيعي رقيق شده مثل آب سيب توصيه مي‌شود).

 طرز تهيه محلول «او آر اس»(ORS) :

محتويات يك بسته پودر «او آر اس» (ORS) را در يك ليتر (4 ليوان) آب جوشيده سرد شده حل نماييد و پس از هر بار اجابت مزاج به ميزان كافي به بيمار بدهيد. محلول را مي‌توان تا 24 ساعت در يخچال نگهداري نمود (توجه نماييد اين محلول اگر بيشتر از 12 ساعت در محيط خارج از يخچال باشد قابل استفاده نيست).

 چگونه مي‌توان از ابتلا به بيماري وبا پيشگيري نمود؟

1-  براي آشاميدن، شستشو و پخت و پز از آب آشاميدني سالم استفاده نماييد. (پرهيز از مصرف آب غيرمطمئن نظير آب چشمه، رودخانه، چاه آب و يا آبي كه به منظور آبياري فضاي سبز به كار مي‌رود).

2- قبل از مصرف ميوه و سبزي آنها را به طريقي كه گفته خواهد شد ضدعفوني نماييد.

3- هنگام مسافرت از مصرف يخ، سبزي و سالاد كه به سلامت آن اطمينان نداريد خودداري نماييد.

4- در صورتي كه براي تغذيه كودك از بطري استفاده مي‌كنيد بلافاصله بعد از هر وعده، شير باقي مانده را دور ريخته و بطري را به دقت بشوييد.

5- به منظور پيشگيري از نفوذ فاضلاب به آب‌هاي سطحي، هنگام مسافرت و گردش خارج شهر اصول بهداشتي دفع فضولات انساني را رعايت نماييد.

6- مواد غذايي و آشاميدني را از دسترس حشرات دور نگه داريد.

7- قبل از تهيه و صرف غذا، بعد از دست زدن به مواد غذايي خام و بعد از اجابت مزاج دست‌هاي خود را با آب و صابون مايع بشوييد و هميشه ناخن‌هاي خود را كوتاه نگه داريد.

8- جهت حفظ حالت اسيدي معده مصرف ليمو يا آبليموي تازه و يا ماست را همراه انواع مواد خوراكي خام و پخته افزايش دهيد.

9- از مصرف ماهي‌هاي صيد شده از رودخانه‌هاي آلود به فاضلاب خودداري نماييد.

10- از نگهداري مواد غذايي خام و پخته در كنار يكديگر در يخچال پرهيز نماييد.

11- از مصرف آب منبع‌هاي كنار معابر و آب توزيعي در اتوبوس‌ها پرهيز نموده و از ليوان شخصي و يا يكبار مصرف استفاده كنيد.

12- از خريد مواد غذايي فله بدون مشخصات بهداشتي خودداري نماييد.

13- از تهيه مواد غذايي از فروشندگان دوره گرد پرهيز نماييد.

14-از مصرف غذا در رستوران‌ها و اغذيه فروشي‌هايي كه نكات بهداشتي را رعايت نمي‌كنند جداً خودداري نماييد.

 اگر به شبكه آب آشاميدني عمومي دسترسي نداشتيم چه كنيم؟

1- از آب بطري داراي مشخصات بهداشتي استفاده نماييد.

2-قبل از مصرف آب آن را به مدت يك تا 5 دقيقه بجوشانيد.

3-آب را به طريق زير ضدعفوني كنيد: يك قاشق غذاخوري سرصاف پودر پركلرين (15 گرم) را در يك بطري تيره رنگ حاوي يك ليتر آب حل نماييد. محلول بدست آمده كلرمادر نام دارد و اگر 3 تا 7 قطره از اين محلول را به يك ليتر آب اضافه نماييد. پس از نيم ساعت، آب، سالم و قابل استفاده خواهد بود.

.

 نحوه صحيح شستشوي دست‌ها:  

-ابتدا دست‌ها را با آب جاري خيس نموده و به مقدار كافي صابون مايع برداريد.

- حداقل به مدت 20 ثانيه دست‌ها را به طوري كه تمام قسمت‌ها كاملاً شسته شود به هم بكشيد.

- بين انگشتان و زير ناخن‌ها را كاملاً تميز نماييد.

- در انتها دست‌ها را آبكشي نموده وخشك نماييد.

 ميوه‌جات و سبزي‌جات را چگونه ضدعفوني كنيم؟

مرحله اول: پاكسازي.

پاك كردن و شستشوي گل و لاي سبزي و ميوه با آب سالم.

مرحله دوم:انگل زدايي.

به ازاء هر ليتر آب 3 تا 5 قطره مايع ظرفشويي را داخل ظرفي ريخته و سبزي و يا ميوه را به مدت 5 دقيقه در آن شناور نماييد. سپس آنها را با آب سالم كاملاً شستشو داده تا تخم انگل و باقيمانده مايع ظرفشويي كاملاً از بين برود.

مرحله سوم : ضدعفوني.

براي ضدعفوني و از بين بردن ميكروب‌ها يك گرم (نصف قاشق چايخوري) پودر پركلرين را در 5 ليتر آب كاملاً حل نموده و سپس سبزي يا ميوه را به مدت 5 دقيقه در محلول حاصل غوطه‌ور نماييد.

مرحله چهارم: آبكشي با آب سالم.

سبزيجات پس از شستشوي مجدد با آب سالم، پاك شده و باقيمانده كلر قابل مصرف خواهد بود.

 براي ضدعفوني سبزيجات مي‌توان از محلول‌هاي ضدعفوني مجاز موجود در داروخانه ها استفاده نمود.

 

 

هشدار

پیشگیری از ابتلا به بیماری های روده ای (وبا):

وبا یک بیماری باکتریایی حاد روده ای و یکی از مهم ترین بیماری های منتقله از آب و غذا است. بيماري اسهالي واگيری است كه توسط ميكروب ويبريوكلرا ايجاد مي‌شود. از كل موارد ابتلا 80% بدون علامت و 15% به صورت اسهال معمولي مي‌باشد؛ فقط در 5% موارد، بيمار دچار اسهال حاد آبكي مي‌شود كه خطر كم آبي شديد را به همراه دارد. بیماری های روده ای منتقله از آب و غذا معمولا توسط باکتری ها، انگل ها و ویروس ها ایجاد می شوند و راه ورود اکثر آنها به بدن و دفع و پخش آنها در محیط، دستگاه گوارش است. بنابراین رعایت بهداشت فردی و بهداشت مواد غذایی، بهداشت آب و کنترل حشرات و جوندگان، مهمترین راه های پیشگیری و کنترل بیماری های منتقله از آب و غذا  است.

مهمترین روش های پیشگیری از این بیماری شامل موارد زیر است:

بهداشت آب:

· از آب آشامیدنی سالم و بهداشتی استفاده شود.

· در مناطقی که دسترسی به آب تصفیه شده و لوله کشی و آب های بطری شده وجود ندارد، از آب جوشانده شده، یا آب گندزدایی شده با مواد شیمیایی مثل کلر (با تهیه محلول کلر مادر 1%)، یا مواد تجاری  مخصوص گندزدایی آب، استفاده شود.

· از آشامیدن آب‌های نامطمئن در پارك‌ها، باغ‌ها و فضای سبز، آب چشمه ها و قنات ها حتما اجتناب شود.

· از شنا کردن و شستشوی دست و صورت و ... در رودخانه، جوی ها و استخر های آلوده پرهیز شود.

· در سفرها و گردش ها که به تجهیزات خنک کننده مانند یخچال دسترسی وجود ندارد از آب رودخانه، جوی ها برای خنک کردن میوه و نوشیدنی و غیره استفاده نشود.

·  از مصرف یخ غیر بهداشتی خودداری و یخ های بهداشتی از محل های معتبر تهیه شود.

· به منظور پيشگيري از نفوذ فاضلاب به آب‌هاي سطحي، هنگام مسافرت و گردش خارج شهر اصول بهداشتي دفع فضولات انساني رعايت شود.

· از مصرف آب قرار داده شده در معابر و آب توزيعي در اتوبوس‌ها پرهيز نموده و از آب بطری شده استفاده كنيد.

· آب آبسردکن­های عمومی واقع در معابر و اماکن عمومی باید از منابع بهداشتی و مطمئن تامین شوند و مخزن و شیرآلات آن به صورت دوره­ای شستشو و گندزدایی شوند.

بهداشت مواد غذایی

· در سفر از غذاهای گرم و تازه استفاده شود و از مصرف غذاهای مانده حتما اجتناب شود.

· در سفر از غذا های بسته بندی شده دارای مشخصات بهداشتی و تهیه شده از مراکز معتبر استفاده شود.

· از مصرف مواد غذایی، آبمیوه و دیگر مواد خوراكی و نوشیدنی‌هایی كه توسط فروشندگان دوره گرد عرضه می‌گردد حتما خودداری شود.

· از شیر، بستنی و سایر فرآورده‌های لبنی پاستوریزه استفاده شود.

· شیر خام قبل از مصرف حتما به مدت 3 تا 5 دقیقه جوشانده شود.

· مواد غذایی که مستقیم مورد مصرف قرار می گیرند مثل نان، در كنار میوه و سبزیجات سالم سازی نشده، گوشت خام و سایر مواد اولیه آلوده قرار داده نشود.

· از مصرف غذاهایی مانند گوشت قرمز، مرغ، آبزیان، تخم مرغ و .... به صورت خام و نیم پز خودداری شود.

· مواد غذایی که نیاز به رعایت زنجیره سرما دارند (مثل لبنیات، مواد پروتئینی و غذای پخته شده و ...) حتما در یخچال نگهداری شوند.

· غذاهای پخته شده که در یخچال نگهداری شده اند، حتما قبل از مصرف، کاملا داغ شوند.

· مواد غذایی در معرض مگس، حشرات و سایر آلودگی ها قرار داده نشود بدین منظور مواد غذایی در ظروف دربسته نگهداری شود.

· عامل وبا در محیط های اسیدی نمی تواند زنده بماند لذا غذا های ترش، گوجه فرنگی، لیموترش، ماست و ...  مانع رشد ویبریو کلرا هستند.

· سبزیجات، سالاد، صیفی جات و میوه ها قبل از مصرف، با روش مطمئن (پاکسازی، انگل زدایی، ضدعفونی، آبکشی نهایی) سالم سازی  شوند. بهتر است از سبزی و سالاد های بسته بندی و سالم سازی شده دارای پروانه بهداشت  استفاده شود.

· در صورتي كه براي تغذيه كودك از بطري استفاده مي‌كنيد بلافاصله بعد از هر وعده، شير باقي مانده را دور ريخته و بطري را به دقت بشوييد.

بهداشت فردی:

· قبل از تهیه، توزیع و خوردن غذا و قبل از دادن غذا یا شیر به کودک و بعد از استفاده از سرویس بهداشتی حتماً دست ها با آب و صابون  شسته شود.

· شستشوی دست ها به روش صحیح و اصولی به مدت حداقل 20 ثانیه انجام شود.

· از توالت های بهداشتی استفاده شود و در صورت وجود بیمار در منزل با علائم بیماری وبا و سایر بیماری های منتقله از آب و غذا، سرویس های بهداشتی با محلول حاوی کلر با غلظت 5/0 درصد (1 حجم وایتکس + 9 حجم آب) و یا شیر آهک 20 درصد (یک پیمانه آهک + 4 پیمانه آب) ضد عفونی شود.

· برای ضد عفونی لوازم و ظروف و وسایل شخصی بیماران از محلول های ضد عفونی مانند هالامید 5 در هزار و یا محلول حاوی کلر با غلظت 05/0 درصد (1 حجم وایتکس + 99 حجم آب)  استفاده شود.

· برای ضدعفونی استفراغ و یا مدفوع بیماران از محلول کلر 2% (2حجم وایتکس + 3 حجم آب)

· در کلیه اماکن تولید و عرضه مواد غذایی به ویژه رستوران ها، اماکن تفرجگاهی، مجتمع های بین راهی و ... صابون مایع تامین شود.

· برای مصرف آب و مواد غذایی در خارج از منزل لیوان، قاشق، چنگال و ظروف شخصی به همراه داشته و یا از ظروف یکبار مصرف بهداشتی استفاده گردد.

کنترل حشرات و جوندگان:

حشراتی مانند مگس و سوسک باعث انتقال عامل بیماری وبا به مواد غذایی می شوند به همین دلیل کنترل حشرات و همچنین جوندگان از مهم ترین راه های پیشگیری از ابتلا به بیماری وبا می باشد. برای کنترل حشرات و جوندگان اقدامات زیر توصیه می گردد:

· زباله در كیسه‌های مخصوص، جمع آوری و در محل مناسبی دفع شود.

· برای کنترل جمعیت حشرات ناقل بیماری رعایت مواد زیر توصیه می گردد:

ü نصب توری ریز برای درها و پنجره های بازشو

ü نگهداری پسماند ها در سطل زباله دردار دارای کیسه زباله و تخلیه روزانه ضمن گره زدن در کیسه

ü نظافت مرتب منزل و سرویس­های بهداشتی و آشپزخانه

ü نصب توری ریز بر روی کفشورهای فاضلاب رو

ü مسدود کردن منافذ اطراف لوله های فاضلاب سینک و روشویی ها

ü درزبندی اطراف درب­های ورودی

ü استفاده از چاه بست برای چشمه توالت ایرانی

· به منظور مبارزه با حشرات استفاده از تله و طعمه های غیر سمی نسبت به سموم حشره کش ارجحیت دارد.

· در مناطق روستایی جمع آوری و دفع بهداشتی فضولات حیوانی، نظافت و شستشوی روزانه محل ضرورت دارد.

 

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی البرز

معاونت بهداشتی